Ngày 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Từ những giá trị và tầm vóc to lớn đó, Cách mạng Tháng Tám và sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã mở ra một bước ngoặt lớn trong lịch sử dân tộc Việt Nam.
Để có được thắng lợi này, vai trò quan trọng và quyết định là sự lãnh đạo tài tình, sáng suốt của Đảng cộng sản Đông Dương và lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc. Đảng đã dự đoán thời cơ chính xác, tạo thời cơ và chớp thời cơ lãnh tạo toàn dân tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Cuộc chiến tranh thế giới thứ hai sẽ mang lại thời cơ cho cách mạng ở các nước thuộc địa và phụ thuộc vì chủ nghĩa phát xít sẽ bị tiêu diệt, các nước đế quốc sẽ bị thiệt hại nặng nề. Trước tình hình đó, Đảng và lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã lãnh đạo nhân dân ta chuẩn bị về đường lối và phương pháp đấu tranh, xây dựng lực lượng và căn cứ địa chờ thời cơ giành chính quyền.
Tháng 3 năm 1945, Nhật đảo chính Pháp độc chiếm Đông Dương, Đảng cộng sản Đông Dương đã ban hành chỉ thị Nhật Pháp bắn nhau và hành Động của chúng ta, phát động Cao trào kháng Nhật cứu nước làm tiền đề cho tổng khởi nghĩa.
Ngày 15/8/1945, Nhật Bản đầu hàng Đồng minh không điều kiện, Đảng đã chớp thời cơ phát động nhân dân ta khởi nghĩa, đi từ khởi nghĩa từng phần đến tổng khởi nghĩa trong cả nước. Chỉ trong vòng 15 ngày, rừng cờ đỏ sao vàng xuất hiện trên cả nước, Hà Nội giành chính quyền ngày 19/8/1945, Huế giành chính quyền ngày 23/8/1945, Sài Gòn giành chính quyền ngày 25/8/1945, đánh dấu cách mạng tháng Tám thành công trong cả nước.
Thời cơ thuận lợi của cách mạng tháng Tám đến rất nhanh và qua rất nhanh, thời cơ chỉ xuất hiện từ khi Nhật Bản đầu hàng Đồng minh đến trước khi quân Đồng minh vào Đông Dương giải giáp quân Nhật. Đảng ta và nhân dân ta đã chuẩn bị chu đáo, chớp đúng thời cơ kẻ thù gục ngã để giành chính quyền vô cùng nhanh chóng và ít tổn thất.
Trong cùng một điều kiện khách quan thuận lợi vào năm 1945 nhưng ở Đông Nam Á chỉ có ba nước giành được độc lập là In đô nê xi a, Việt Nam và Lào, điều đó càng cho thấy sự lãnh đạo của một chính đảng với đường lối đúng đắn, chuẩn bị chu đáo, chớp đúng thời cơ là nhân tố quan trọng, quyết định đến thắng lợi của cách mạng. Chúng ta tự hào về Đảng ta, một Đảng mới 15 năm tuổi đã lãnh đạo nhân dân giành chính quyền trong cả nước! Sau cách mạng tháng Tám năm 1945, Đảng cộng sản Đông Dương đã trở thành đảng cầm quyền.
Những bài học của Cách mạng tháng Tám năm 1945 vẫn còn nguyên giá trị trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước hôm nay. Bài học về sự lãnh đạo của Đảng, với đường lối đúng đắn, nhạy bén với tình hình, kết hợp các yếu tố dân tộc và thời đại, phát huy lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết của nhân dân.
Cuộc mít-tinh phát động khởi nghĩa giành chính quyền do mặt trận Việt Minh tổ chức tại Nhà hát Lớn Hà Nội ngày 19-8-1945
Hồ Chí Minh đọc tuyên ngôn độc lập ngày 2/9/1945